ภูเขาไฟคาวาอีเจียน (Kawah Ijen) บนปลายด้านตะวันออกของ เกาะชวา (Jawa Island) ในประเทศอินโดนีเซีย เป็นที่รู้จักในระดับโลกจากปรากฏการณ์ธรรมชาติอันน่าทึ่ง ซึ่งก็คือ การเรืองแสงสีฟ้าจากปากปล่องภูเขาไฟในยามค่ำคืน ความมหัศจรรย์นี้ไม่เพียงเป็นภาพที่ดึงดูดความสนใจ แต่ยังเป็นหน้าต่างสู่การทำความเข้าใจปฏิสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยทางธรณีวิทยา เคมี และสิ่งแวดล้อม เพื่อที่จะเข้าใจปรากฏการณ์นี้ จึงจำเป็นต้องศึกษาโครงสร้างธรณีวิทยาของภูเขาไฟคาวาอีเจียน กิจกรรมภูเขาไฟ ...

ในบรรดาหินหน้าตาประหลาดๆ ที่พบเห็นอยู่บนโลก ลาวารูปหมอน (Pillow Lava) เป็นอีกหนึ่งตัวละครเฉพาะทางธรณีวิทยา ที่เป็นพยานสืบถึงสภาพแวดล้อมการประทุของภูเขาไฟในที่นั้นๆ เหตุที่เรียกว่า ลาวารูปหมอน (Pillow Lava) ก็เพราะเป็นหินบะซอลต์ที่มีรูปทรงคล้ายหมอนก้อนกลม ซึ่งเกิดขึ้นในสภาพแวดล้อมภูเขาไฟปะทุใต้น้ำ โดยความโดดเด่นในโครงสร้าง กระบวนการเกิด และความสำคัญของลาวารูปหมอนช่วยให้นักธรณีวิทยาเข้าใจถึงกิจกรรมทางธรณีแปรสัณฐานและการปะทุของภูเขาไฟในอดีตได้เป็นอย่างดี ในบทความนี้ ผู้เขียนจึงอยากจะอธิบายถึงรายละเอียดของลาวารูปหมอน ...

สืบเนื่องจากการเกิดแผ่นดินไหวที่ผิดที่ผิดทาง ที่ อ. ลำปลายมาศ จ. บุรีรัมย์ ช่วงปลายเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2567 ที่ผ่านมา ประกอบกับคีย์เวิร์ดซอพพาวเวอร์ “ทุเรียนภูเขาไฟ” หรือวาทะกรรมประจำจังหวัดที่เราคุ้นชิน “บุรีรัมย์ ดินแดนปราสาทหิน ถิ่นภูเขาไฟ” ทำให้ชาวนาชาวไร่ในพื้นที่ อ. ...

นับตั้งแต่ดินแดนที่ปัจจุบันเราเหมาว่าเป็นไทย ถือกำเนิดโผล่พ้นน้ำขึ้นมาเป็น แผ่นเปลือกโลกทวีปย่อย (craton) อย่างน้อยๆ ก็ราวๆ 440-550 ล้านปีก่อน (อายุของ กลุ่มหินตะรุเตา ยุคแคมเบรียนและยุคออร์โดวิเชียน) จวบจนถึงปัจจุบัน ประเทศไทยเคยมีกิจกรรมทางภูเขาไฟมาแล้วหลายต่อหลายครั้ง ไม่ว่าจะเป็น 1) ภูเขาไฟที่เกิดจากการแยกตัวของแผ่นเปลือกโลก ในสมัยที่ประเทศไทยบางส่วน เคยเป็นแผ่นเปลือกโลกมหาสมุทร ...

เสาหินเหลี่ยม (columnar joint) คือ หนึ่งในหลายๆ รูปแบบของโครงสร้างทางธรณีวิทยา (geological structure) ที่แสดงการแตกอย่างเป็นระบบของมวลหิน โดย ระบบรอยแตก (joint set) ทั่วไป เกิดจากแรงบีบอัด (compression stress) ของแรงทางธรณีแปรสัณฐาน ...

ทุกคนรู้จัก ดิน (soil) แต่ ดินบรรพกาล (paleosol) เป็นยังไง ? เชื่อว่าน้อยคนที่จะรู้จัก ทำไมต้องรู้จัก มันมีประโยชน์ในการสำรวจทางธรณีวิทยายังไงบ้าง ว่างๆ ลองอ่านเล่นๆ กันนะครับ 1) กำเนิดดิน ในทางธรณีวิทยา วัสดุโลก ...

ปลายบัด เป็นเขาลูกโดด ตั้งอยู่ทางตอนใต้ของเขาพนมรุ้ง อ. เฉลิมพระเกียรติ จ. บุรีรัมย์ ซึ่งในทางธรณีวิทยา เขาปลายบัดเป็นภูเขาไฟเก่า แต่ปัจจุบันถือว่าดับสนิทแล้ว (ไม่มีแมกมาอยู่ใต้เขาแล้ว) ในทางโบราณคดี บนพื้นที่เขาปลายบัด มีโบราณสถาณสมัยอาณาจักรแขมร์สำคัญ 2 แห่ง ได้แก่ ปราสาทเขาปลายบัด ...

สึนามิเกิดได้จากหลายสาเหตุ นอกจาก กระบวนการธรณีแปรสัณฐาน (tectonic) ที่เป็นสาเหตุหลักของสึนามิ ดินถล่มหรือ ภูเขาไฟ ใต้ทะเลก็เป็นอีกหนึ่งปัจจัยที่สร้างสึนามิได้ หลังปี พ.ศ. 2547 คนไทยรู้ดีว่า ห่างออกไปนอกชายฝั่งอันดามันของไทย มี เขตมุดตัวของแผ่นเปลือกโลกสุมาตรา-อันดามัน (Sunatra-Andanan Subduction Zone) ...

หากพิจารณา พื้นทวีป (continent) นักวิทยาศาสตร์พบว่าประกอบด้วย ภูมิประเทศทางธรณีวิทยา (terrain) 3 รูปแบบ ได้แก่ 1) หินฐานทวีป (continental shield) หมายถึง พื้นทวีปราบเรียบ ที่มีความแตกต่างของระดับความสูงน้อย และระดับความสูงโดยเฉลี่ยใกล้เคียงกับระดับน้ำทะเล หินฐานทวีปโดยส่วนใหญ่อยู่บริเวณกลางทวีป ...