ทอร์นาโดไฟ (Fire Tornado)
ทอร์นาโดไฟ (Fire Tornado) หรือที่เรียกกันว่า ไฟหมุน เป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่อันตราย ซึ่งเป็นการทำงานผสมผสานกันของไฟและพายุหมุน กลายเป็นวังวนของเปลวเพลิงที่น่ากลัว แม้จะดูเหมือนพายุหมุนทั่วไป แต่ทอร์นาโดไฟไม่ได้เกิดขึ้นจากกลไกของ พายุฝนฟ้าคะนอง (thunderstorm) ในทางอุตุนิยมวิทยา แต่เกิดจากปัจจัยทางสิ่งแวดล้อมและชั้นบรรยากาศที่เฉพาะเจาะจงซึ่งเกี่ยวข้องกับ ไฟป่า (Wildfire) ในบทความนี้ ผู้เขียนจะอธิบายถึงวิทยาศาสตร์เบื้องหลังการก่อตัวของทอร์นาโดไฟ ...
สไปร์ท (Sprites) : แสงประหลาดบนท้องฟ้า
สไปร์ท (Sprites) หรือ แสงวาบสีแดง ที่เกิดขึ้นสูงเหนือ พายุฝนฟ้าคะนอง (thunderstorm) จัดอยู่ในกลุ่มของ ปรากฏการณ์เรืองแสงชั่วคราวในบรรยากาศ (Transient Luminous Events หรือ TLE) ซึ่งเป็นกลุ่มปรากฏการณ์ทางแสงในชั้นบรรยากาศตอนบน เกิดจากปฏิกิริยาระหว่างพายุฝนฟ้าคะนองรุนแรงกับชั้นไอโอโนสเฟียร์ แม้ว่าสายฟ้าฟาดทั่วไปจะเกิดใน ชั้นโทรโพสเฟียร์ ...
10 พายุทอร์นาโดที่ใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์
ทอร์นาโด (tornado) คือ พายุที่มีลักษณะคล้ายกับงวงช้างสีดำ ห้อยลงมาจากเมฆคิวมูโลนิมบัส มีเส้นผ่านศูนย์กลางไม่เกิน 1 กิโลเมตร แต่มีการหมุนวนของลมด้วยความเร็วสูง บางครั้งอาจสูงถึง 400 กิโลเมตร/ชั่วโมง ซึ่งภายในมวลพายุประกอบด้วยไอน้ำและฝุ่นละออง ตลอดจนวัตถุต่างๆ ที่ถูกลมพัดลอยเข้ามาในตัวพายุ เนื่องจากเมื่อพายุเคลื่อนไปพื้นที่ใด ฐานของพายุจะกวาดทุกอย่างบนพื้นขึ้นไปด้วย เพิ่มเติม : ชนิดของ ...
วัฏจักรไนโตรเจน (Nitrogen Cycle)
วัฏจักรไนโตรเจน (Nitrogen Cycle) เป็น กระบวนการชีวธรณีเคมี ที่สำคัญอย่างยิ่งในการหล่อเลี้ยงชีวิตบนโลก โดยเป็นการหมุนเวียนไนโตรเจนระหว่างชั้นบรรยากาศ หรือ อากาศภาค (atmosphere) ชีวภาค (biosphere) และ ธรณีภาค (lithosphere) ไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบสำคัญที่สิ่งมีชีวิตทุกชนิดต้องการ โดยเป็นส่วนประกอบหลักของ กรดอะมิโน ...
พลังงานลม (Wind Energy)
พลังงานลม (Wind Energy) หมายถึง กระบวนการในการเปลี่ยนพลังงานจลน์ของลม ให้กลายเป็นพลังงานไฟฟ้า ซึ่งพลังงานนี้เกิดจากการแผ่รังสีจากดวงอาทิตย์ที่ทำให้เกิดความแตกต่างของอุณหภูมิและความกดอากาศบนพื้นโลก ส่งผลให้เกิดลม การใช้พลังงานลมเริ่มต้นตั้งแต่ยุคโบราณ เช่น การใช้กังหันลมในการบดเมล็ดพืชและการสูบน้ำ ในปัจจุบัน การผลิตพลังงานลมใช้กังหันลมที่ทันสมัย ซึ่งออกแบบมาเพื่อดักจับพลังงานลมอย่างมีประสิทธิภาพ ส่วนประกอบหลักของกังหันลม ได้แก่ ใบพัด โรเตอร์ ...
10 พายุพายุโซนร้อน ที่ใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์
1. ไต้ฝุ่นทิป (1979) ไต้ฝุ่นทิป (Typhoon Tip) เกิดขึ้นในมหาสมุทรแปซิฟิกตะวันตกและกลายเป็น พายุที่รุนแรงที่สุดที่เคยบันทึกได้ เกิดจากระบบความกดอากาศต่ำใกล้หมู่เกาะมาเรียนาในเดือนตุลาคม ค.ศ. 1979 และมีการเสริมความรุนแรงอย่างรวดเร็วเนื่องจากอุณหภูมิของน้ำทะเลที่เหมาะสม อากาศร้อน และการมีลมเฉือน (wind shear) ต่ำ ผลกระทบ ...
10 เหตุการณ์ หนาวสุดขั้ว ที่เคยเกิดขึ้นกับมนุษย์
โพลาร์ วอร์เท็กซ์ (Polar Vortex) หมายถึง ระบบความกดอากาศต่ำขนาดใหญ่ที่มีอากาศเย็นล้อมรอบขั้วโลกของโลก โดยทั่วไปแล้ว โพลาร์ วอร์เท็กซ์จะอยู่ในพื้นที่ขั้วโลก แต่ในบางครั้งมันสามารถขยายออกมา และเคลื่อนที่ไปยังพื้นที่อื่น ๆ ที่ละติจูดต่ำลง ทำให้เกิดเหตุการณ์อากาศสุดขั้ว เช่น อุณหภูมิที่หนาวจัด พายุหิมะ และแม้กระทั่งการสูญเสียชีวิต ...
สตราโทสเฟียร์ (Stratosphere)
บรรยากาศของโลกแบ่งออกเป็นชั้นต่าง ๆ ตามความแตกต่างของอุณหภูมิ โดย สตราโทสเฟียร์ (Stratosphere) เป็นชั้นที่ 2 ของบรรยากาศ ซึ่งอยู่เหนือชั้น โทรโพสเฟียร์ (Troposphere) และอยู่ใต้ชั้น มีโซสเฟียร์ (Mesosphere) สตราโทสเฟียร์เริ่มต้นที่ความสูงประมาณ 10–15 กิโลเมตร จากพื้นโลกในพื้นที่ละติจูดกลาง ...
เมโซสเฟียร์ (Mesosphere)
เมโซสเฟียร์ (Mesosphere) เป็น 1 ใน 5 ชั้นหลักของ ชั้นบรรยากาศโลก (atmospheric layer) อยู่เหนือชั้น สตราโทสเฟียร์ (Stratosphere) และต่ำกว่าชั้น เทอร์โมสเฟียร์ (Thermosphere) โดยมีระดับความสูงประมาณ 50-85 กิโลเมตร ...
ปรากฏการณ์ “คลื่นความร้อน” ครั้งสำคัญของโลก
คลื่นความร้อน (heat wave) เป็นเหตุการณ์ทางสภาพอากาศที่รุนแรง ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อ พื้นที่หนึ่งประสบกับอุณหภูมิที่สูงเกินไปเป็นระยะเวลานาน เหตุการณ์เหล่านี้สามารถเกิดจากปัจจัยหลายประการ เช่น ระบบความกดอากาศสูงที่ยาวนาน ซึ่งทำให้เกิดการกักเก็บอากาศร้อนและผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ บทความนี้ผู้เขียนได้รวบรวมและสรุป เหตุการณ์คลื่นความร้อนที่ใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์ โดยตีแผ่สาเหตุ พื้นที่ที่ได้รับผลกระทบ ผลกระทบที่เกิดขึ้น และจำนวนผู้เสียชีวิตจากแต่ละเหตุการณ์ ซึ่งมีรายละเอียดดังต่อไปนี้ เพิ่มเติม ...
เทอร์โมสเฟียร์ (Thermosphere)
เทอร์โมสเฟียร์ (Thermosphere) เป็นหนึ่งในชั้นบรรยากาศชั้นบนของโลก อยู่เหนือชั้น เมโซสเฟียร์ (Mesosphere) และอยู่ต่ำกว่าชั้น เอกโซสเฟียร์ (Exosphere) ชื่อเทอร์โมสเฟียร์มาจากภาษากรีก “thermos” ที่แปลว่า “ความร้อน” เนื่องจากอุณหภูมิในชั้นนี้สามารถพุ่งสูงขึ้นได้ถึงประมาณ 2,500 องศาเซลเซียส (4,532 องศาฟาเรนไฮต์) หรือมากกว่านั้น ...
เอกโซสเฟียร์ (Exosphere)
เอกโซสเฟียร์ (Exosphere) ซึ่งเป็นชั้นบรรยากาศนอกสุดของโลก ซึ่งอยู่ระหว่างชั้น เทอร์โมสเฟียร์ (Thermosphere) ที่อยู่ต่ำลงมา กับอวกาศที่ไม่มีอากาศใด ๆ ถือเป็นบริเวณที่ยังไม่ค่อยได้รับการสำรวจอย่างลึกซึ้งเท่าที่ควร ชั้น เอกโซสเฟียร์ (Exosphere) นี้ทำหน้าที่เป็นเขตเปลี่ยนผ่านระหว่างบรรยากาศของโลกกับความเวิ้งว้างของอวกาศ และมีบทบาทสำคัญในการปกป้องโลกจากอันตรายภายนอก คำว่า “เอกโซสเฟียร์ (Exosphere)” มาจากภาษากรีก คือคำว่า exo ที่แปลว่า “นอก” ...
รวม เมฆแปลก บนท้องฟ้า
เมฆ (Clouds) เป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่ทำให้มนุษย์หลงใหลมาเป็นเวลานาน ทั้งในด้านแรงบันดาลใจ ความมหัศจรรย์ และการศึกษาเชิงวิทยาศาสตร์ นอกเหนือจากเมฆทั่วไปที่เราคุ้นเคย เช่น เมฆคิวมูลัส (Cumulus) ที่ฟูฟ่อง หรือ เมฆเซอรัส (Cirrus) ที่บางเบา ยังมีเมฆอีกหลากหลายรูปแบบ ที่ดูแปลกตาและน่าทึ่งซึ่งเกิดจากสภาพแวดล้อมในชั้นบรรยากาศที่ไม่ธรรมดา บทความนี้ ...
เมฆหลุม (Fallstreak Holes) : ปรากฏการณ์ประหลาดบนท้องฟ้า
เมฆหลุม หรือ เมฆรู (Fallstreak Holes) เป็นปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่หาชมได้ยากในสภาพอากาศปกติทั่วไป ซึ่งด้วยลักษณะเป็นช่องวงกลมหรือวงรีในชั้นเมฆ ที่ดูเหมือนท้องฟ้าถูกเจาะทะลุ รูปแบบอันโดดเด่นนี้ดึงดูดความสนใจของผู้พบเห็นและแฝงไปด้วยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ที่ซับซ้อน ซึ่งเกิดขึ้นในชั้นบรรยากาศ การทำความเข้าใจปรากฏการณ์นี้ จำเป็นต้องอาศัยความรู้เรื่อง 1) การก่อตัวของเมฆ 2) การเปลี่ยนสถานะของน้ำเป็นน้ำแข็ง และ 3) ...
ทัศนวิสัย (visibility)
ทัศนวิสัย (visibility) หมายถึง ศักยภาพในการมอง 1) วัตถุที่อยู่ไกลในเวลากลางวัน และ 2) แสงสว่างที่อยู่ไกลในเวลากลางคืน ส่งผลต่อความปลอดภัยในการเดินทางของยานพาหนะทั้งทางบก เรือและทางอากาศ ซึ่งในพื้นที่ใดๆ จะมีทัศนวิสัยสูง-ต่ำ ขึ้นอยู่กับ ปริมาณหรือความเข้มข้นของอนุภาคขนาดเล็ก ที่แขวนลอยหรือฟุ้งอยู่ในอากาศทั้ง 1) อนุภาคน้ำ ...
ลมของโลก และการหมุนเวียน
ด้วย รังสีความร้อนที่แผ่มาจากดวงอาทิตย์ ทำให้แต่ละพื้นที่ของโลกมีอุณหภูมิแตกต่างกัน เกิดการไหลเวียนเปลี่ยนที่กันของวัสดุของโลก จำพวกก๊าซและของเหลว เช่น วัฏจักรของน้ำ การหมุนเวียนของกระแสน้ำในมหาสมุทร รวมทั้งการหมุนเวียนของ มวลอากาศ (air mass) หรือ ลม (wind) บนโลก โลกมีการหมุนเวียนของกระแสลมตลอดเวลา ซึ่งแนวคิดตั้งต้นที่ ...
สภาพอากาศสุดขั้ว (extreme weather) : คลื่นความร้อน – โพลาร์ วอร์เท็กซ์
สภาพอากาศสุดขั้ว (extreme weather) คือ ปรากฏการณ์ทาง สภาพอากาศ (weather) ในช่วงเวลาสั้นๆ (วัน-สัปดาห์) ที่ทำให้พื้นที่ใดๆ บนโลก มีสภาพอากาศรุนแรงในมิติของอุณหภูมิ ซึ่งผิดเพี้ยนไปจากสภาพเดิมๆ หรืออุณหภูมิเฉลี่ยของพื้นที่ โดยแบ่งย่อยได้ 2 รูปแบบ คือ ...
พายุ หมุนเขตร้อน
เรียบเรียง : ศิริลักษณ์ หล่อชื่นวงศ์ และ สันติ ภัยหลบลี้ พายุหมุนเขตร้อน (tropical cyclone) คือ พายุ ที่ก่อตัวในมหาสมุทรเขตร้อนหรือกึ่งเขตร้อน (ละติจูด 30oN – 30oS) ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีอุณหภูมิผิวน้ำทะเลสูงกว่า ...
เมฆ . หมอก . น้ำค้าง
เมฆ เมฆ (clouds) คือ กลุ่มละอองน้ำ (water droplet) ที่จับตัวกับแกน หรือ นิวเคลียสควบแน่น (condensation nuclei) หลากหลายชนิด เช่น ฝุ่นควัน ละอองเกษร ละอองเกลือทะเล หรือแม้กระทั่งอยุภาคมลพิษต่างๆ ...
เมทิโอสึนามิ : สึนามิที่เกิดจากกระบวนการทางอุตุนิยมวิทยา
เมทิโอสึนามิ (meteotsunami) คือ ? meteo (เกี่ยวกับอุตุนิยมวิทยา) + tsunami ( สึนามิ ) ดังนั้นคำว่า เมทิโอสึนามิ (meteotsunami) จึงหมายถึง สึนามิที่เกิดจากสาเหตุทางอุตุนิยมวิทยา เช่น ลม ...
ภูมิอากาศและระบบภูมิอากาศ
ระบบภูมิอากาศ ภูมิอากาศ (climate) คือ สภาพอากาศโดยเฉลี่ยของพื้นที่ใดๆ ตลอดช่วงเวลาอย่างน้อย 30 ปี ซึ่งมีลักษณะเฉพาะแตกต่างกันไปในแต่ละพื้นที่ ทั้งอุณหภูมิ ความชื้น ความกดอากาศ หยาดน้ำฟ้า (ฝน ลูกเห็บ หิมะ) ตลอดจนปริมาณอนุภาคในบรรยากาศ ซึ่งภูมิอากาศของพื้นที่ใดๆ ...
รู้จักแนวปะทะอากาศ รู้จักเมฆฝน
มวลอากาศ (air mass) หมายถึง กลุ่มของอากาศขนาดใหญ่ ที่มีอุณหภูมิและความชื้นใกล้เคียงกันในแนวระดับ โดยแหล่งกำเนิดของมวลอากาศในแต่ละที่จะมีสภาพแวดล้อมที่เฉพาะตัวทั้งอุณหภูมิและความชื้นที่คงที่ ทำให้มีเวลาพอต่อการถ่ายเทพลังงานจากพื้นที่สู่อากาศ ซึ่งทั้งความแตกต่างของอุณภูมิและความชื้นในแต่ละพื้นที่จะส่งผลต่อลักษณะของมวลอากาศเหล่านั้น เช่น พื้นทวีปหรือทะเล และบริเวณศูนย์สูตรหรือขั้วโลก โดยภาพรวม แหล่งกำเนิดมวลอากาศที่สำคัญของโลก ได้แก่ บริเวณเขตร้อน (tropical) และขั้วโลก ...