![](http://www.mitrearth.org/wp-content/uploads/2019/07/4-25-0-750x375.jpg)
เวลาเกิด แผ่นดินไหว ขนาดใหญ่ๆ นอกจาก ภัยพิบัติแรงสั่นสะเทือน ภัยพิบัติสึนามิ รวมทั้ง ภัยพิบัติทรายพุและโคลนภูเขาไฟ ที่มักเกิดมาเป็นชุดๆในพื้นที่ใกล้จุดศูนย์กลางแล้ว แผ่นดินไหวยังสามารถเหนี่ยวนำ ทำให้เกิดภัยพิบัติยิบๆ ย่อยๆ อีกหลายภัย บทความนี้ไม่ได้ต้องการจะหาเศษหาเลย หรือจ้องจะปรักปรำแผ่นดินไหวจนเกินงาม แต่หลายครั้งก็เลี่ยงเสียไม่ได้ที่จะกล่าวหาอ้างว่า ภัยพิบัติเหล่านี้เป็นเพราะแผ่นดินไหวตัวเดียวแท้ๆ (ร้ายกาจนักน๊าาาาา) แล้วตกลงยังมีภัยอะไรอีกบ้าง ที่สามารถมาพร้อมแผ่นดินไหวได้ เราลองไปเก็บรายละเอียดกันครับ
ดินถล่ม (Landslide) X แผ่นดินไหว (Earthquake)
ปกติในแทบทุกที่โดยเฉพาะบริเวณเชิงเขาความชันสูง มักประกอบด้วยเศษหินผุหรือชั้นดินปกคลุมอยู่ ซึ่งก็จะยึดเกาะตัวกันอย่างสมดุลในสภาวะปกติ แต่เมื่อมีปัจจัยบางอย่างที่ทำให้แรงยึดเหนี่ยวของมวลดินนั้นลดลง เช่น การอมน้ำฝนปริมาณมากจนสมดุลการยึดเกาะนั้นเสียไป ก็อาจทำให้เกิดดินถล่มได้
แรงสั่นสะเทือนแผ่นดินไหว ก็เป็นอีกหนึ่งปัจจัยที่ช่วยกระตุ้นให้เกิดดินถล่มได้ง่ายและเร็วขึ้น ตัวอย่างเช่น เหตุการณ์แผ่นดินไหวขนาด 7.8 ที่มณฑลเสฉวน ประเทศจีน เมื่อวันที่ 12 เดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2551 แรงสั่นสะเทือนไม่ได้ทำให้อาคารถล่มเสียหายมากนัก แต่ตัวแรงสั่นสะเทือนเองกลับไปเหนี่ยวนำให้พื้นที่เชิงเขาเกิดดินถล่มอย่างรุนแรงในหลายๆ พื้นที่ ส่งผลให้หลายครัวเรือน รวมทั้งโรงเรียนอนุบาลประจำเมืองซึ่งถูกดินถล่มทับ มีผู้เสียชีวิตจำนวนมากจากเหตุการณ์ดินถล่มในครั้งนั้น ซึ่งส่วนใหญ่เป็นเด็กนักเรียนอนุบาลดังกล่าว
รูปล่างคือภาพถ่ายดาวเทียม ก่อนเกิดแผ่นดินไหวขนาด 7.8 (19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2551) และหลังเกิดแผ่นดินไหว (23 พฤษภาคม พ.ศ. 2551) บริเวณแม่น้ำมินเจียง ในมณฑลเสฉวน ประเทศจีน จากรูปจะเห็นว่ามีรอยด่างมากมายตามแนวร่องน้ำ (landslide scar) โดยในพื้นที่จริงก็แสดงให้เห็นดินถล่มขนาดใหญ่ อันเนื่องมาจากแผ่นดินไหวในครั้งนั้น ส่วนรูปชุดด้านล่างแสดงดินถล่มจากแผ่นดินไหวขนาด 7.6 ที่ประเทศปากีสถาน ในเดือนตุลาคม ค.ศ. 2548
![](https://www.mitrearth.org/wp-content/uploads/2021/03/4-25-2-1024x561.jpg)
นอกจากนี้ยังมีกรณีของแผ่นดินไหวขนาด 6.1 ในปี พ.ศ. 2562 บริเวณใกล้กับ ภูเขาไฟรินจานี (Rinjani) ทางตะวันออกของเกาะลมบก ใกล้ๆ เกาะบาหลีของอินโดนีเซีย ซึ่งเป็นภูเขาไฟที่สวยงาม อีกหนึ่งจุดหมายของคนไทยสายแอดเวนเจอร์ชอบไปปีนป่ายเล่น
ด้วยความที่รินจานีเป็น ภูเขาไฟสลับชั้น (composite volcano หรือstratovolcano) มีความชันสูงชันอันเนื่องมาจากเศษ กรวดภูเขาไฟ (pyroclastic) ที่ตกทับถมกัน ซึ่งแรงสั่นสะเทือนทำให้เศษกรวดร่วงหล่น กระเด็นกระดอนกลายเป็นภัยพิบัติที่เรียกว่า หินทลาย (rock avalanche) ในวันนั้นมีคนไทยจำนวนมากติดอยู่ระหว่างทางบนเขา ซึ่งก็วัดใจไกด์กันพอสมควร ที่จะนำพานักท่องเที่ยวลงมาอย่างปลอดภัย เพราะในระหว่างทางเศษหินก็พร้อมจะทลายอยู่ตลอดเวลา อันเนื่องมาจาก แผ่นดินไหวตาม (aftershock) ที่จัดมาเป็นระยะๆ เหตุการณ์ในวันนั้นจบลงด้วยทุกคนปลอดภัย (ปรบมือสิครับ !!! รออะไร :))
ภาพด้านล่างไม่ใช่ภาพเศษหินทลายที่ภูเขาไฟรินจานี แต่เป็นอีกหนึ่งเหตุการณ์ภัยพิบัติดินถล่ม หลังจากเกิดแผ่นดินไหวขนาด 6.7 เมื่อวันที่ 6 กันยายน พ.ศ. 2561 ที่เกาะฮอกไกโด ทางตอนเหนือของประเทศญี่ปุ่น รูปนี้จึงเป็นเครื่องยืนยันว่าเกิดแผ่นดินไหวเมื่อไหร่ แล้วเรายังอยู่ใกล้ภูเขา เผ่นได้ให้รีบเผ่นครับ
![](https://www.mitrearth.org/wp-content/uploads/2019/07/7-3-0.jpg)
บางครั้ง (แต่ไม่บ่อยนัก) แผ่นดินไหวและแรงสั่นสะเทือนของเขาอาจส่งผลกระทบรุนแรงจนแทบไม่น่าเชื่อ โดยเฉพาะเมื่อพื้นที่มีสภาพทางธรณีวิทยาที่ลงตัวและได้รับแรงสั่นสะเทือนระดับรุนแรง กรณีนี้เคยเกิดขึ้นในช่วงเหตุการณ์แผ่นดินไหวขนาด 9.2 ที่รัฐอลาสก้า ประเทศสหรัฐอเมริกา ในวันที่ 27 เดือนมีนาคม พ.ศ. 2507 ผลจากแผ่นดินไหวในครั้งนั้นทำให้พื้นที่สูญเสียเสถียรภาพอย่างรุนแรงเป็นบริเวณกว้าง มีการปริแตกของแผ่นดินเป็นกระพี้ๆ และท้ายที่สุดแผ่นดินในบริเวณนั้นเกิดการเลื่อนไถล ถล่ม ระเนระนาด ไม่เป็นทิศเป็นทาง
![](https://www.mitrearth.org/wp-content/uploads/2021/03/4-25-1-1024x799.jpg)
เพิ่มเติม : 6 รูปแบบภัยพิบัติจากการย้ายมวล กับความเข้าใจเรื่องดินถล่ม
หลุมยุบ (Sinkhole) X แผ่นดินไหว (Earthquake)
ปกติหลุมยุบมักพบในพื้นที่ซึ่งมีหินปูนหรือเกลือหินข้างใต้ เนื่องจากหินปูนหรือเกลือหินมีสมบัติละลายน้ำที่มีสภาพเป็นกรดอ่อนๆ ได้ โดยเฉพาะภูเขาหินปูนมักมีรอยแตกมาก ๆ และบริเวณที่รอยแตกของหินปูนตัดกันมักมีโอกาสพัฒนาเป็นโพรงหรือถ้ำได้ง่าย แม้จะอยู่ใต้พื้นดินก็ตาม ซึ่งหากเกิดแผ่นดินไหวขึ้น แรงสั่นสะเทือนจะเป็นตัวกระตุ้นให้โพรงหรือถ้ำใต้ดินยุบตัวได้ง่ายกว่าปกติ
![](https://www.mitrearth.org/wp-content/uploads/2021/03/7-5-2-1024x597.jpg)
ตัวอย่างเช่น หลังเหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งใหญ่ที่เกาะสุมาตรา เมื่อปี พ.ศ. 2547 กรมทรัพยากรธรณีได้รับรายงานการเกิดหลุมยุบในภาคใต้มากว่า 34 ครั้ง ซึ่งถือว่าบ่อยเกินไปหน่อยกว่าที่เคยเป็นมาในภาวะปกติสู่ภาวะปกติ รูปด้านล่างไม่ได้มีเจตนาจะทำให้ผู้อ่านตกใจ แต่อยากให้เห็นว่าหลุมยุบถ้าใหญ่ๆ ก็สร้างภัยพิบัติให้กับเราได้เหมือนกัน
![](https://www.mitrearth.org/wp-content/uploads/2019/07/7-4-0-1024x536.jpg)
เพิ่มเติม : ภัยพิบัติการทรุดตัวของพื้นดิน
แผ่นดินไหว vs ไฟไหม้ (Fire)
ไฟไหม้ถือเป็นของแถมปิดท้ายที่มักขาดไม่ได้เมื่อเกิดแผ่นดินไหว โดยเฉพาะแผ่นดินไหวใหญ่ที่เกิดใกล้เมือง เรื่องราวส่วนใหญ่เริ่มจากเกิดจากประกายไฟเมื่อโครงสร้างถล่ม บวกกับท่อแก๊สแตกทำให้แก๊สซึม และท่อประปาแตกทำให้น้ำไม่ไหล ซึ่งเมื่อครบ 3 ข้อ อัคคีภัยก็มาเยือน มิหนำซ้ำการถล่มของอาคารบ้านเรือนยังปิดกั้นการเข้าพื้นที่ของหน่วยงานส่วนกลางเพื่อไปดับไฟ สภาพโดยส่วนใหญ่จึงเป็นไปแบบไฟไหม้แบบหยุดไม่อยู่ ตัวอย่างเช่น แผ่นดินไหวขนาด 7.8 เมื่อปี พ.ศ. 2449 ทำให้เมืองซานฟรานซิสโก ประเทศสหรัฐอเมริกา เกิดไฟไหม้ 3 วัน 3 คืน เกือบทั้งเมืองถูกเผา ประชาชนมากกว่า 250,000 คน ไร้ที่อยู่อาศัย
![](https://www.mitrearth.org/wp-content/uploads/2019/07/4-25-0-1024x536.jpg)
นอกจากนี้ก็ยังมีไฟไหม้หลังจากเกิดแผ่นดินไหวอีกหลายต่อหลายครั้ง เช่น แผ่นดินไหวขนาด 7.0 เมืองโกเบ ประเทศญี่ปุ่น เมื่อวันที่ 17 มกราคม ค.ศ. 1995 (พ.ศ. 2538) ที่สภาพไฟไหม้ก็ไม่ต่างอะไรกับที่เกิดกับซานฟานซิสโก หรือแม้กระทั่งล่าสุดเหตุการณ์แผ่นดินไหวขนาด 8.9 และสึนามิที่ประเทศญี่ปุ่นในปี ค.ศ. 2011 ภาพการลุกไหม้ของอาคารที่ถูกกวาดมาพร้อมสึนามิก็ยังมีให้เห็นในภาพข่าว
![](https://www.mitrearth.org/wp-content/uploads/2021/03/4-25-3-1024x469.jpg)
เอาละครับ…หลังจากอธิบายขยายความเกี่ยวกับสิ่งที่จะเกิดขึ้นตามมาหรือร่วมกับการเกิดแผ่นดินไหว จากท่าทีที่แผ่นดินไหวเคยสำแดงให้เราดู บอกได้เลยว่าแผ่นดินไหวนั้นครบเครื่อง ฉะนั้นในฐานะแฟนคลับผู้ใกล้ชิด ติดตามผลงานแผ่นดินไหวมาได้ซักระยะ ผู้เขียนขอแนะนำว่า ถ้าท่าน “รักสันติ” ตีสนิทแผ่นดินไหวไว้บ้างก็ดี มีโอกาสก็ทำความรู้จักกันไว้เยอะๆ
เพราะเมื่อแผ่นดินไหวเขารุกมา เราจะได้รับทัน !!!
. . .
บทความล่าสุด : www.mitrearth.org
เยี่ยมชม facebook : มิตรเอิร์ธ – mitrearth