ทรายพุและโคลนภูเขาไฟ
ทรายพุ (Liquefaction)
ทรายพุ (liquefaction) หรือ ทรายเดือด (sand boil) เป็นปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่อาจจะดูแปลกตาสำหรับใครหลายๆ คน แต่ในเชิงของภัยพิบัติ ทรายพุถือเป็นภัยพิบัติประเภทหนึ่งที่มีโอกาสสร้างผลกระทบให้กับมนุษย์ได้ หากทรายพุที่ว่ามีขนาดหรือสเกลใหญ่ๆ ซึ่งกระบวนการเกิดทรายพุเกิดจากพฤติกรรมเฉพาะของชั้นทรายชุ่มน้ำ ที่เมื่อได้รับแรงสั่นสะเทือนจากแผ่นดินไหว ทรายจะสามารถเคลื่อนตัว แทรกดันและพุ่งขึ้นมาบนพื้นผิวโลกได้
และจากหลักคิดง่ายๆ ถ้าทรายบางส่วนผุดขึ้นมา ก็ต้องมีบางส่วนที่ต้องลงไปแทนที่ นี่จึงทำให้สภาพใต้ดินมีโอกาสเสียสมดุลหรือทรุด ยิ่งถ้ามีชั้นทรายหลายๆ ชั้น สภาพผิวดินที่เคยเรียบเนียนก็อาจถึงขั้นยวบยาบ ยุบยับ ตะปุ่มตะป่ำ หรือถ้าเกิดทรายกระฉูดในเสกลใหญ่ๆ อาจทำให้ฐานรากของสิ่งปลูกสร้างนั้นเสียการทรงตัว พลิกคว่ำได้ อย่างกับที่เคยเกิดในประเทศญี่ปุ่น เมื่อวันที่ 16 เดือนมิถุนายน พ.ศ. 2507 จากแผ่นดินไหวขนาด 7.4
ภูเขาไฟโคลน (Mud Volcano)
ภูเขาไฟโคลน (mud volcano) มีพฤติกรรมคล้ายๆ กับทรายพุ อาจจะเกิดไม่บ่อยนัก แต่ก็เกิดได้ไม่แปลกมักเกิดใกล้รอยเลื่อน หรือเกิดหลังจากแผ่นดินไหวใหญ่ ซึ่งจากการศึกษาวิจัย Mazzini และคณะ (2007) สรุปว่าที่มาของโคลนมักจะมาจากความลึกประมาณ 1–3 กิโลเมตร ดังนั้นพื้นที่ที่เคยเป็นปากแม่น้ำเก่าจึงเป็นพื้นที่ที่มีโอกาสเกิดภูเขาไฟโคลนได้หากเกิดแผ่นดินไหวในแถบนั้น โดยนักธรณีวิทยาเชื่อว่าแรงดันที่ทำให้โคลนพุ่งฉีดขึ้นมาได้ น่าจะเป็นเพราะว่าการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนในระหว่างที่เกิดแผ่นดินไหว ทำให้พื้นที่แถบนั้นถูกบีบอัด พื้นที่เปลี่ยนแรงเค้นพื้นดินบู้บี้ และอาจมีรอยแตกหินทำให้โคลนพุ่งขึ้นมาง่ายขึ้น (Mellors และคณะ, 2007; Antonielli และคณะ, 2014)
ภูเขาไฟโคลน เกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย พ.ศ. 2547 เกิดหลังจากแผ่นดินไหวสุมาตราขนาด 9.1 ที่ทำให้เกิดสึนามิในมหาสมุทรอินเดีย โดย 2 ปีต่อมา ในปี พ.ศ. 2549 เกิดภูเขาไฟโคลนผุดขึ้นในเมือง Sidoarjo อินโดนิเซีย ทำให้ประชาชนในพื้นที่ไร้ที่อยู่อาศัยหลายหมื่นคน สูญเสียงบประมาณกว่าหมื่นล้านดอลล่าห์ เพื่อซ่อมแซม ซึ่งแม้นักวิทยาศาสตร์จะเข้าไปศึกษาในรายละเอียด แต่ก็ยังไม่สามารถสรุปสาเหตุอย่างแน่ชัดได้ว่าเหตุการณ์ภูเขาไฟโคลนในครั้งนี้เกิดจากอะไร
Mazzini และคณะ (2007) ประเมินว่าแผ่นดินไหวขนาด 9.1 ในปี พ.ศ. 2547 เป็นสาเหตุหลักและเป็นตัวกระตุ้นให้เกิดภูเขาไฟโคลนในครั้งนี้ ส่วน Davies และคณะ (2008) คาดว่ามีโอกาสเกิดจากการเจาะสำรวจปิโตรเลียมในพื้นที่นั้น
ถึงแม้ว่าภูเขาไฟโคลนจะเกิดขึ้นมาเป็นระยะๆ และไม่ได้สร้างคความเสียหายอย่างรุนแรงเฉพาะหน้ากับมนุษย์ แต่จะเห็นได้ว่าหลายครั้งที่เกิดภูเขาไฟโคลน ประชาชนในพื้นที่มักจะวิตกกังกลเกี่ยวกับสิ่งที่เกิดขึ้น ว่าเป็นสัญญาณอะไรที่หน้ากลัวหรือไม่ ซึ่งจากงานวิจัยในอดีตหลายๆ ฉบับสรุปตรงกันว่า ปรากฏการณ์ภูเขาไฟโคลนนั้นไม่ใช่สัญญาณหรือลางบอกเหตุอะไร เป็นแค่หนึ่งรูปแบบของการกระตุ้นจากแผ่นดินไหวเท่านั้น และจากฐานข้อมูลที่มีการรวบรวมสถิติการเกิดภูเขาไฟโคลนทั่วโลกก็พบว่า ปรากฏการณ์แบบนี้เกิดได้เป็นระยะ หลังจากเกิดแผ่นดินไหวที่มีขนาดประมาณ 7.0 ขึ้นไป
| วัน/เดือน/ปี | ตำแหน่ง (เมือง, ประเทศ) | M | D | อ้างอิง |
| 31/03/2443 | Montegibbio, อิตาลี | – | 5.7 | Guidoboni (1989) |
| 31/03/2443 | Nirano, อิตาลี | – | 5.7 | Guidoboni (1989) |
| 13/02/2445 | Shikhzairli, อาเซอร์ไบจาน | 6.9 | 45 | Mellors และคณะ (2007) |
| 13/02/2445 | Bozakhtarma, อาเซอร์ไบจาน | 6.9 | 51 | Mellors และคณะ (2007) |
| 11/10/2458 | Regnano, อิตาลี | 5 | 21 | Martinelli และคณะ (1989) |
| 30/05/2478 | Baluchistan, ปากีสถาน | 7.7 | 61 | Snead (1964) |
| 28/11/2488 | Makran, ปากีสถาน, ปากีสถาน | 8.1 | 41 | Delisle (2005) |
| 28/11/2488 | Hingol, ปากีสถาน | 8.1 | 189 | Delisle (2005) |
| 28/11/2488 | Gwadar, ปากีสถาน | 8.1 | 155 | Delisle (2005) |
| 04/03/2495 | Niikappu, ญี่ปุ่น | 8.6 | 58 | Chigira และ Tanaka (1997) |
| 04/12/2500 | Gobi Altay, มองโกเลีย | 8.3 | 75 | Rukavickova และ Hanzl (2008) |
| 16/05/2511 | Niikappu, ญี่ปุ่น | 8.2 | 186 | Chigira และ Tanaka (1997) |
| 04/03/2520 | Baciu, โรมาเนีย | 7.2 | 92 | Mellors และคณะ (2007) |
| 04/10/2521 | Paterno, อิตาลี | 5.2 | 34 | Silvestri (1978) |
| 21/03/2525 | Niikappu, ญี่ปุ่น | 6.7 | 23 | Chigira และ Tanaka (1997) |
| 13/12/2533 | Paterno, อิตาลี | 5.7 | 39 | D’Alessandro และคณะ (1996) |
| 15/01/2536 | Niikappu, ญี่ปุ่น | 7.6 | 153 | Chigira และ Tanaka (1997) |
| 28/12/2537 | Niikappu, ญี่ปุ่น | 7.8 | 226 | Chigira และ Tanaka (1997) |
| 26/01/2544 | Kandewari, ปากีสถาน | 7.7 | 482 | Deville (submitted) |
| 25/09/2546 | Niikappu, ญี่ปุ่น | 8.3 | 145 | Manga และ Brodsky (2006) |
| 26/12/2547 | ทะเลอันดามัน | 9.1 | 900 | Manga และ Brodsky (2006) |
| 15/06/2549 | Gobi Altay, มองโกเลีย | 5.8 | 90 | Rukavickova และ Hanzl (2008) |
| 24/09/2391 | Marazy, อาเซอร์ไบจาน | 4.6 | 15 | Mellors และคณะ (2007) |
| 28/01/2415 | Kalamaddyn, อาเซอร์ไบจาน | 5.7 | 24 | Mellors และคณะ (2007) |
| 28/01/2415 | Shikhzairli, อาเซอร์ไบจาน | 5.7 | 40 | Mellors และคณะ (2007) |
| 04/09/2438 | Portico di Romagna, อิตาลี | 5 | 4.1 | Trabucco (1895) |
| 05/04/2324 | Montegibbio, อิตาลี | 5.8 | 87 | Brunhoff (1836) |
| 05/03/2371 | Caltanizetta, อิตาลี | 5.9 | 56 | La Via (1828) |
| 08/07/2438 | ทะเลแคสเปียน | 8.2 | 141 | Mellors และคณะ (2007) |
. . .
บทความล่าสุด : www.mitrearth.org
เยี่ยมชม facebook : มิตรเอิร์ธ – mitrearth
