นอกจากรอยเลื่อนสะกาย ความเค้นทางธรณีแปรสัณฐานที่เกิดจากการชนกันของแผ่นเปลือกโลกอินโด-ออสเตรเลียและแผ่นยูเรเซีย ยังถ่ายเทเข้ามาภายในแผ่นเปลือกโลกยูเรเซีย บริเวณภาคเหนือของประเทศไทย ทางตะวันออกของประเทศพม่ารวมทั้งตอนเหนือของประเทศลาว ( Charusiri และคณะ, 2007) ทำให้เกิดรอยเลื่อนจำนวนมากวางตัวในแนวตะวันออกเฉียงเหนือ-ตะวันตกเฉียงใต้และแนวตะวันตกเฉียงเหนือ-ตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งรอยเลื่อนส่วนใหญ่มีการเลื่อนตัวตามแนวราบ (strike-slip movement) และมีบางรอยเลื่อนที่เลื่อนตัวแบบปกติ (normal movement) เช่น รอยเลื่อนแม่จัน (Mae Chan Fault; Fenton และคณะ, 2003) ในจังหวัดเชียงราย รอยเลื่อนปัว (Pua Fault; Fenton และคณะ, 2003) ในจังหวัดน่าน รอยเลื่อนลำปาง-เถิน (Lampang-Thoen Fault; ปัญญา จารุศิริ และคณะ, 2547; Pailoplee และคณะ, 2009b) ในจังหวัดลำปาง และรอยเลื่อนแม่ทา (Mae Tha Fault; Rhodes และคณะ, 2004) ในจังหวัดเชียงใหม่ เป็นต้น

จากสถิติการเกิดแผ่นดินไหวในอดีตพบว่าพื้นที่ดังกล่าวเคยเกิดแผ่นดินไหวในระดับที่สร้างภัยพิบัติหลายครั้ง เช่น แผ่นดินไหวขนาด 6.5 เมื่อวันที่ 13 เดือนพฤษภาคม ค.ศ. 1935 ทางตอนเหนือของเมืองหลวงพระบาง (Luang Phabang) ประเทศลาว แผ่นดินไหวขนาด 7.2 เมื่อวันที่ 11 เดือนกรกฎาคม ค.ศ. 1995 ทางตะวันออกของประเทศพม่า แผ่นดินไหวขนาด 6.3 เมื่อวันที่ 16 เดือนพฤษภาคม ค.ศ. 2007 บริเวณรอยเลื่อนน้ำมา ชายแดนประเทศพม่า-ลาว โดยเฉพาะเหตุการณ์แผ่นดินไหวขนาด 6.8 เมื่อวันที่ 24 เดือนมีนาคม ค.ศ. 2011 บริเวณชายแดนภาคเหนือของประเทศไทย-พม่า สร้างความเสียหายอย่างมากต่อบ้านเรือนในประเทศพม่าและประเทศไทยมากกว่า 100 หลังคาเรือน (Wang และคณะ, 2014) และแผ่นดินไหวขนาด 6.3 เมื่อวันที่ 5 เดือนพฤษภาคม ค.ศ. 2014 ที่ส่งผลกระทบบริเวณกว้างต่อภาคเหนือของประเทศไทยและทางตะวันออกของประเทศพม่า (Soralump และคณะ, 2014) ดังนั้นรอยเลื่อนในบริเวณชายแดนภาคเหนือของประเทศไทย-ลาว-พม่า จึงเป็นแหล่งกำเนิดแผ่นดินไหวสำคัญ ที่มีโอกาสสร้างภัยพิบัติแผ่นดินไหวต่อชายแดนภาคเหนือของประเทศไทย-ลาว-พม่า

ด้วยเหตุนี้ เพื่อที่จะประเมินพื้นที่เสี่ยงต่อการเกิดแผ่นดินไหวขนาด ≥ 6.0 M_w ในพื้นที่กลุ่มรอยเลื่อนบริเวณชายแดนภาคเหนือของประเทศไทย-ลาว-พม่า Puangjaktha และ Pailoplee (2017a) ประยุกต์ใช้ การวิเคราะห์ค่า Z ทั้งในเชิงเวลาและเชิงพื้นที่กับกรณีศึกษาแผ่นดินไหวขนาด ≥ 6.0 M_w จำนวน 8 กรณีศึกษา (ตารางด้านล่าง) ซึ่งหลังจากการทดสอบย้อนกลับในเบื้องต้นและปรับเปลี่ยนตัวแปรอิสระ N และ T_w พบว่าตัวแปรอิสระ N = 50 เหตุการณ์ และ T_w = 1.2 ปี สามารถตรวจพบค่า Z สูงอย่างผิดปกติก่อนเกิดแผ่นดินไหว ≥ 6.0 M_w ทั้งหมด 6 จาก 8 กรณีศึกษา ซึ่งเนื่องจากข้อมูลแผ่นดินไหวที่มีอยู่อย่างจำกัดทำให้กรณีศึกษาแผ่นดินไหวที่เกิดก่อนปี ค.ศ. 1985 ไม่สามารถวิเคราะห์ค่า Z ได้

การทดสอบย้อนกลับเชิงเวลา

สำหรับการวิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงค่า Z เชิงเวลา Puangjaktha และ Pailoplee (2017a) วิเคราะห์ค่า Z ในช่วงปี ค.ศ. 1980 จนถึงเวลาเกิดแผ่นดินไหวในแต่ละกรณีศึกษา แสดงผลการวิเคราะห์จำนวนแผ่นดินไหวสะสมและค่า Z ในแต่ละกรณีศึกษา พบค่า Z_max อยู่ในช่วง 1.9-6.8 (ดูตารางด้านบนประกอบ) เช่น ในกรณีของแผ่นดินไหวขนาด 6.5 M_w เมื่อวันที่ 7 เดือนมิถุนายน ค.ศ. 2000 (รูป ค) ตรวจพบค่า Z_max = 3.5 เกิดขึ้น 2 ช่วงเวลา คือ ปี ค.ศ. 1983.68 และ ค.ศ. 1992.35 โดย Puangjaktha และ Pailoplee (2017a) คัดเลือก ค่า Z_max ในปี ค.ศ. 1992.35 เป็นตัวแทนของภาวะเงียบสงบแผ่นดินไหว และหลังจากนั้น 8.1 ปี จึงเกิดแผ่นดินไหวขนาด 6.5 M_w

ในส่วนของแผ่นดินไหวขนาด 6.9 M_w เมื่อวันที่ 16 เดือนพฤษภาคม ค.ศ. 2007 (รูป ง) แสดงค่า Z_max = 2.6 เกิดใน 3 ช่วงเวลาซึ่ง Puangjaktha และ Pailoplee (2017a) กำหนดให้ค่า Z_max ในปี ค.ศ. 2003.93 เป็นตัวแทนภาวะเงียบสงบแผ่นดินไหว (3.4 ปี ก่อนเกิดแผ่นดินไหวขนาด 6.9 M_w)

นอกจากนี้จากรูป จ กรณีศึกษาแผ่นดินไหวขนาด 6.1 M_w เมื่อวันที่ 23 เดือนมิถุนายน ค.ศ. 2007 แสดงค่า Z_max = 6.8 เกิดขึ้น 2 ช่วงเวลา และค่า Z_max ในปี ค.ศ. 1999.52 ถูกคัดเลือกเป็นตัวแทนภาวะเงียบสงบแผ่นดินไหว และจากรูป ฉ ตรวจพบค่า Z_max = 6.8 เกิดขึ้น 3 ช่วงเวลาก่อนเกิดแผ่นดินไหวขนาด 6.8 M_w เมื่อวันที่ 24 เดือนมีนาคม ค.ศ. 2011 ซึ่งคัดเลือกค่า Z_max ในปี ค.ศ. 1997.07 เป็นตัวแทนภาวะเงียบสงบแผ่นดินไหว

สืบเนื่องจากผลการวิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงค่า Z เชิงเวลาจากทุกกรณีศึกษาแสดงค่า Z สูงอย่างผิดปกติในหลายช่วงเวลา Puangjaktha และ Pailoplee (2017a) อธิบายว่าปัญหาดังกล่าวเกิดจากการคัดเลือกข้อมูลแผ่นดินไหวในการวิเคราะห์จากตัวแปรอิสระ N = 50 เหตุการณ์ โดยในบางกรณีอาจครอบคลุมข้อมูลแผ่นดินไหวขนาด ≥ 6.0 M_w ที่คัดเลือกเป็นกรณีศึกษา ทำให้การวิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงค่า Z เชิงเวลาตรวจพบค่า Z_max หลายช่วงเวลาจากหลายกรณีศึกษาแผ่นดินไหว โดยเฉพาะพื้นที่ซึ่งมีจำนวนข้อมูลแผ่นดินไหวจำกัดเช่นเดียวกับพื้นที่กลุ่มรอยเลื่อนบริเวณชายแดนภาคเหนือของประเทศไทย-ลาว-พม่า

การทดสอบย้อนกลับเชิงพื้นที่

เพื่อที่จะตรวจสอบประสิทธิภาพของการวิเคราะห์ค่า Z ในพื้นที่กลุ่มรอยเลื่อนบริเวณชายแดนภาคเหนือของประเทศไทย-ลาว-พม่า ซึ่งตรวจพบปัญหาการซ้อนทับกันของค่า Z_max อย่างชัดเจนดังกล่าว Puangjaktha และ Pailoplee (2017a) วิเคราะห์การกระจายตัวเชิงพื้นที่ของค่า Z จากกรณีศึกษาต่างๆ (รูปด้านล่าง) ได้แก่ แผ่นดินไหวขนาด 6.2 M_w เมื่อวันที่ 28 เดือนกันยายน ค.ศ. 1989 โดยรูป ก แสดงการกระจายตัวเชิงพื้นที่ของค่า Z ในปี ค.ศ. 1984.56 พบความผิดปกติของค่า Z อยู่ในช่วง 2.0-2.5 ครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 300 ตารางกิโลเมตร ทางตะวันออกของประเทศพม่า ทางตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศลาวและบางพื้นที่ทางตอนเหนือสุดของประเทศไทย ซึ่งหลังจากนั้น 5.2 ปี เกิดแผ่นดินไหวขนาด 6.2 M_w โดยมีจุดศูนย์กลางแผ่นดินไหวอยู่ห่างออกไปจากพื้นที่แสดงค่า Z สูงที่สุดประมาณ 150 กิโลเมตร (รูป ก) แต่ยังอยู่ในพื้นที่แสดงความผิดปกติของค่า Z ที่วางตัวอยู่ในแนวตะวันตกเฉียงเหนือ-ตะวันออกเฉียงใต้

ในกรณีของแผ่นดินไหวขนาด 7.2 M_w เมื่อวันที่ 11 กรกฎาคม ค.ศ. 1995 รูป ข แสดงการกระจายตัวเชิงพื้นที่ของค่า Z ในปี ค.ศ. 1989.16 แสดงความผิดปกติของค่า Z อยู่ในช่วง 2.0-7.0 ครอบคลุมพื้นที่ทางตะวันออกของประเทศพม่า ซึ่งหลังจากนั้น 6.4 ปี เกิดแผ่นดินไหวขนาด 7.2 M_w ในบริเวณใกล้กับพื้นที่แสดงค่า Z สูงที่สุด (Z = 4.5)

รูป ค แสดงการกระจายตัวเชิงพื้นที่ของค่า Z ในปี ค.ศ. 1992.35 ตรวจพบภาวะเงียบสงบแผ่นดินไหว (Z = 2.0-7.0) วางตัวในแนวตะวันตกเฉียงเหนือ-ตะวันออกเฉียงใต้ พาดผ่านทางตะวันออกของประเทศพม่าและชายแดนภาคเหนือของประเทศไทย-ลาว สัมพันธ์กับกลุ่มรอยเลื่อนต่างๆ ซึ่งนำเสนอโดย Pailoplee และคณะ (2009a) เช่น รอยเลื่อนเม็งซิง น้ำมาและรอยเลื่อนแม่จัน ซึ่งหลังจากนั้น 8.1 ปี เกิดแผ่นดินไหวขนาด 6.5 M_w เมื่อวันที่ 7 เดือนมิถุนายน ค.ศ. 2000 ทางตอนใต้สุดของพื้นที่แสดงความผิดปกติของค่า Z ดังกล่าว (รูป ค)

ส่วนในกรณีของแผนที่แสดงการกระจายตัวเชิงพื้นที่ของค่า Z ในปี ค.ศ. 2003.93 (รูป ง) ตรวจพบค่า Z สูงอย่างผิดปกติ (Z = 2.0-7.0) ครอบคลุมพื้นที่ทางตอนเหนือของประเทศลาว (รูป ง) ซึ่งหลังจากนั้น 3.4 ปี เกิดแผ่นดินไหวขนาด 6.9 M_w เมื่อวันที่ 16 เดือนพฤษภาคม ค.ศ. 2007 ในบริเวณขอบของพื้นที่แสดงความผิดปกติของค่า Z ดังกล่าว (รูป ง)

นอกจากนี้การกระจายเชิงพื้นที่ของค่า Z ซึ่งวิเคราะห์ในปี ค.ศ. 1999.52 (รูป จ) ตรวจพบภาวะเงียบสงบแผ่นดินไหวครอบคลุมพื้นที่ทางตะวันออกของประเทศพม่าและชายแดนภาคเหนือของประเทศไทย-ลาว โดยจุดศูนย์กลางแผ่นดินไหวขนาด 6.1 M_w ตั้งอยู่ทางตะวันออกเฉียงเหนือของเมืองปั่น ซึ่งอยู่ภายในพื้นที่ภาวะเงียบสงบแผ่นดินไหวดังกล่าว (รูป จ)

ในกรณีของการวิเคราะห์การกระจายตัวเชิงพื้นที่ของค่า Z ในปี ค.ศ. 1997.07 (รูป ฉ) แสดงความผิดปกติของค่า Z อยู่ในช่วง 2.0-7.0 ครอบคลุมพื้นที่ชายแดนภาคเหนือของประเทศไทย-ลาว-พม่า ซึ่งหลังจากนั้น 14.2 ปี เกิดแผ่นดินไหวขนาด 6.8 M_w เมื่อวันที่ 24 เดือนมีนาคม ค.ศ. 2011 ในพื้นที่แสดงค่า Z สูงที่สุดนอกจากนี้ในวันที่ 5 เดือนพฤษภาคม ค.ศ. 2014 เกิดแผ่นดินไหวขนาด 6.3 M_w ในพื้นที่ตอนล่างของภาวะเงียบสงบแผ่นดินไหวดังกล่าว (รูป ฉ) สอดคล้องกับการวิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงเชิงเวลาของค่า Z บริเวณจุดศูนย์กลางแผ่นดินไหวขนาด 6.3 M_w โดย สัณฑวัฒน์ สุขรังษี และ สันติ ภัยหลบลี้ (2558) ตรวจพบภาวะเงียบสงบแผ่นดินไหวยาวนาน 10 เดือน ก่อนเกิดแผ่นดินไหวขนาด 6.3 M_w ดังกล่าว ซึ่งจากผลการวิเคราะห์การกระจายตัวเชิงพื้นที่ของค่า Z ในรูป ฉ Puangjaktha และ Pailoplee (2017a) สรุปว่ามีพื้นที่เสี่ยงต่อการเกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ในอนาคต 2 พื้นที่ คือ 1) พื้นที่ทางตอนเหนือของประเทศลาวและ 2) ทางตะวันออกของประเทศพม่า

. . .
บทความล่าสุด : www.mitrearth.org
เยี่ยมชม facebook : มิตรเอิร์ธ – mitrearth