ในทางโบราณคดี นอกจากโบราณสถาณและโบราณวัตถุ ที่มีให้สำรวจ-ขุดค้นกันอย่างไม่หวาดไม่ไหว อีกหนึ่งตัวละครที่น่าสนใจไม่แพ้กันคือ ระบบชลประทาน (irrigation system) หรือ คลองขุดโบราณ ซึ่งมันก็ไม่ยากที่จะแยก หากสิ่งปลูกสร้างในอดีต เช่น ปราสาท สถูป เจดีย์ ฯลฯ ไม่ได้มีการใช้แล้วในปัจจุบัน สิ่งเหล่านั้นก็จะถูกนิยามเป็นโบราณสถาน เปิดทางให้นักโบราณคดีเข้าสำรวจในพื้นที่กันได้ง่ายๆ แต่ใครจะไปรู้ !!! หลายสิ่งที่เรายังใช้กันอยู่ในทุกวันนี้ บางครั้งก็เป็นตัวละครที่ถูกสร้างขึ้นมาใช้งาน เนิ่นนานมาแล้วตั้งแต่อดีต และปัจจุบันก็ยังคงถูกใช้สืบต่อกันมา เช่น หลายหมู่บ้านที่เห็นๆ กันอยู่ในทุกวันนี้ อาศัยอยู่ในพื้นที่ที่มี คูน้ำขุดล้อมรอบ (moat) ซึ่งก็แทบทั้งนั้น…เป็นชุมชนโบราณ คลองส่งน้ำก็เช่นกัน หากมองผิวเผินในหลายพื้นที่ เราอาจจะคิดว่าคลองเหล่านี้ เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ หรือไม่ก็ถูกขุดขึ้นมาเมื่อไม่นานมานี้ แต่หากสังเกตุดีๆ อย่างมีหลักการ เราจะแยกได้ว่า ลำน้ำเหล่านี้เกิดจากมนุษย์ในอดีตสร้างขึ้น เพื่อให้การศึกษาระบบการจัดการน้ำโบราณไม่มั่วซั่ว เป็นระบบมากขึ้น หลักคิดในการสกัดคัดแยกคลองส่งน้ำโบราณ ออกจากลำน้ำธรรม … อ่านเพิ่มเติม How to ดู : คลองคนขุดโบราณ